Znacie te odgłosy nocnego lasu? Chociaż czasem mrożą krew w żyłach to jak to się zwykło mówić „strach ma wielkie oczy”. Przy odrobinie szczęścia możemy te „wielkie oczy” ujrzeć na własne oczy.

Zatem do kogo należą te wielkie ślepia?

Oczywiście, że bohaterem dzisiejszego wpisu są sowy.

Słowem wstępu o sowie…

Morfologicznie i anatomicznie rząd Sowy jest na tyle charakterystyczny, że trudno o pomyłkę podczas rozpoznawania. Duża głowa, oczy skierowane do przodu otoczone szlarą, dziób krótki, hakowato zagięty - typowy „wyraz twarzy” tego nocnego drapieżnika.

Jak to możliwe, że sowy tak doskonale widzą w ciemności?

Niezawodna Matka Natura obdarowała sowy doskonałą budową oka dopracowując przy  tym anatomiczne szczegóły zewnętrzne ich ciała. W oku, pod barwną warstwą, znajdują się komórki nerwowe – pręciki i czopki, które przekazują odpowiednie sygnały do mózgu. Dominujące ilościowo (nawet milion) są pręciki odpowiedzialne za widzenie przy słabym świetle, natomiast czopki reagują na mocne światło oraz w niewielkim stopniu umożliwiają widzenie kolorów. Sowom wystarcza znikoma ilość światła, aby mogły widzieć w nocy. Mitem jest, że oślepia je światło słoneczne – sowy widzą równie dobrze w dzień. Do ochrony oczu przed urazami mechanicznymi oraz ich oczyszczania służą sowom aż trzy powieki: dolna (podczas snu), górna (podczas mrugania) i tzw. migotka. Natura zadbała również o to, by dalekowzroczna sowa, nie rozbijała się o przeszkody stojące na jej drodze. Do tego służą jej szczeciniaste piórka ułożone wokół dzioba, które są niezwykle wrażliwe na dotyk, tym samym ułatwiają sowom lokalizowanie pobliskich przedmiotów.

Bezszelestny sowi lot

Wyjątkowość bezszelestnego lotu sowy zawdzięczają specyficznej budowie piór. Część z nich zakończona jest miniaturowymi ząbkowaniami, a takie piłkowanie służy niwelowaniu zawirowań powietrza powodowanych pracą ich skrzydeł. Dodatkowo skrzydła są pokryte delikatnym, krótkim puchem przypominającym aksamit, który doskonale tłumi świst powietrza.

Wypluwki

Co to jest i skąd się biorą? Wypluwki to po prostu niestrawione resztki ofiar (sierść, pióra, zęby, kości, chitynowe części owadów). Sowy nie posiadają zębów do rozdrabniania i przeżuwania pokarmu, w związku z czym porcje pożywienia połykają w całości. Pełen proces trawienia odbywa się w dwuczęściowym żołądku: części gruczołowatej i części mięśniowej. W żołądku gruczołowatym zachodzi trawienie częściowe za sprawą kwasu solnego i pepsyny, natomiast w żołądku mięśniowym odbywa się typowo mechaniczne rozdrabnianie pokarmu, gdzie w wyniku jego ciągłych skurczów dochodzi do rozcierania i mieszania całości z sokami trawiennymi. To czego nie uda się przetrawić, zostaje przez ptaka usunięte z organizmu ruchem wymiotnym.

Czy wiesz, że…

• Niektóre sowy, np. pójdźka, sóweczka, włochatka, czy jarzębata posiadają „fałszywe oczy”?

„Fałszywe oczy (fałszywa twarz) to wyjątkowe ubarwienie tyłu głowy sów imitujące jej przód, służące do zmylenia drapieżnika”

• Pęczki piór na głowie puchacza i uszatki nie są jej uszami, lecz służą im m. in. do udawania większych i odstraszania niebezpieczeństwa ze strony innych drapieżników?
• Uszy włochatki są ułożone niesymetrycznie względem siebie przez co dźwięki docierają do nich nierównocześnie pozwalając na jeszcze bardziej precyzyjne namierzenie ofiary?
• Sztywne pióra okalające sowie oczy skupiają sygnały dźwiękowe niczym anteny satelitarne?

„Szlara – sztywne pióra wokół oczu wzmacniające odbiór dźwięków”

• Sowy posiadają aż 14 kręgów szyjnych - to dwa razy więcej niż człowiek, dzięki temu potrafią zobaczyć wszystko „dookoła głowy”?
• Po wielkości oraz kształcie wypluwki można ustalić od jakiego gatunku ptaka pochodzi?
• U większości gatunków sów partnerzy dobierają się w pary na całe życie?
• Przeciętny czas wysiadywania jaj przez samicę wynosi 30 dni?

„Najmniejszą sową świata są kaktusówki długość ich ciała to około 14 cm, a największą Puchacz żyjący także w Polsce, dorastający do około 65 cm”

• Najmniejsze jaja składa sóweczka, a największe puchacz?
• Instynktownie największymi wrogami sów są kruki?
• Sowa Harry’ego Pottera – Hedwiga, to gatunek Puchacz śnieżny (Bubo scandiacus)?
• Stare powiedzenie „mieć dużo sów pod swoim dachem” oznacza posiadanie dużo pieniędzy?

Anderwald D., Drapole w Lasach Państwowych, ORWLP w Bedoniu, Warszawa 2013,

Bereszyński Andrzej, Tomaszewska Sylwia, Zwierzęta a zabobony, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań, 2011,

Grzywaczewski G., Szczepaniak P., Sowy Polski, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Kraków, 2007.